“เหมืองแร่ลาบู หรือ “เหมืองฟักทอง” ตั้งอยู่ที่หมู่ที่ ๘ บ้านลาบู ตำบลปะแต อำเภอยะหา จังหวัดยะลา ในอดีตเหมืองแร่ดีบุกแห่งนี้นับเป็นเหมืองแร่ที่มีชื่อเสียงโด่งดัง โดยในยุคเริ่มแรกเหมืองแห่งนี้อยู่ในความครอบครองของเจ้าเมืองยะลาคือหลวงสวัสดิภักดี(ยิ้มซ้าย) ซึ่งต่อมาได้ย้ายไปเป็นเจ้าเมืองยะหริ่ง และได้โอนกรรมสิทธิ์ของเหมืองเหล่านี้ไว้เป็นผลประโยชน์ของเจ้าเมืองสงขลาตลอดมา ทั้งนี้แรงงานเหมืองในยุคแรกส่วนใหญ่เป็นชาวจีน และบรรทุกแร่ออกจากเหมืองด้วยช้าง

ในยุคต่อมาราวนายทุนชาวออสเตรเลียมารับช่วงของการทำสัมปทานเหมืองแร่แทนจนถึง พ.ศ.๒๕๓๕ มีการใช้วิธีการระเบิดและเจาะถ้ำและใช้รถรางสองหัวในการบรรทุกนำดินออกมาจากถ้ำและจะขุดแร่ตามเส้นทางแร่ในถ้ำ และลำเลียงแร่ไปขายโดยการบรรทุกด้วยรถจี๊ป กล่าวกันว่าการระเบิดถ้ำในสมัยนั้นทำให้นายโรเบิร์ต แฮรี่ หนึ่งในทีมขุดเจาะเสียชีวิตในถ้ำด้วยการระเบิด ในปัจจุบันถ้ำแห่งนี้ยังปรากฏอยู่และมีชื่อว่า “อุโมงค์แร่ประวัติศาสตร์”

ปัจจุบันพื้นที่เหมืองลาบูได้รับการพัฒนาเป็นแหล่งท่องเที่ยวโดยมีจุดท่องเที่ยวสำคัญคือ อุโมงค์แร่ประวัติศาสตร์ จุดชมตราประจำจังหวัดยะลา เรือนรับรอง ๑๐๐ ปีบ้านเลขที่ ๑๐๐ เหมืองลาบู น้ำตกนกน้อยเหมืองลาบู จุดชมป่าดงเสม็ดแดง และจุดชมทะเลหมอก
.
เรียบเรียงข้อมูล : นายสารัท ชลอสันติสกุล นักโบราณคดีชำนาญการ สำนักศิลปากรที่ ๑๑ สงขลา